Verbetering van de rechtvaardigheid van vaccins: belemmeringen wegnemen en capaciteit opbouwen om de acceptatie van vaccins te verbeteren
- Het probleem: Niet iedereen heeft gelijke toegang tot vaccins en betrouwbare vaccininformatie.
- Waarom dit zo belangrijk is: Suboptimale vaccinatiegraad leidt tot vermijdbare ziekte en sterfte, en vergroot de gezondheidsongelijkheid.
- De weg vooruit: Een combinatie van lokale, nationale en internationale acties zal helpen de bepalende factoren voor ongelijke toegang aan te pakken en de communicatie over vaccins te verbeteren.
Verbetering van de vaccingelijkheid
Belemmeringen aanpakken en capaciteit opbouwen om een rechtvaardige acceptatie van vaccins in de hele EU te verbeteren
Vaccinatie blijft een van de meest essentiële en kosteneffectieve instrumenten die beschikbaar zijn om de gezondheid en het welzijn van de bevolking te waarborgen. Als hoeksteen van de primaire en preventieve gezondheidszorg zijn vaccins rechtstreeks verantwoordelijk geweest voor het redden van miljoenen levens.
Vaccinatieprogramma's staan echter voor blijvende uitdagingen, namelijk ongelijkheid in de toegang tot vaccins en terughoudendheid ten aanzien van vaccins.
Vaccin ongelijkheden zijn vermijdbare verschillen in vaccinatiegraad tussen bevolkingsgroepen die ontstaan doordat vaccinbarrières onder kansarme groepen niet worden aangepakt door middel van beleid, structuren, bestuur of programma-implementatie.
Ongelijkheden op het gebied van vaccins blijven bestaan en worden zelfs erger
Hoewel de COVID-19-pandemie de kracht van vaccins heeft aangetoond om de gezondheid en het welzijn te beschermen, heeft ze ook aanzienlijke ongelijkheden op het gebied van vaccins blootgelegd en verergerd. Het lokte een grote achteruitgang in routinematige immunisatiedekking, met toenemende ongelijkheden tussen en binnen landen.
Binnen het eerste jaar na distributie van het COVID-19-vaccin konden landen met een hoog inkomen over de hele wereld 80% van hun bevolking vaccineren, terwijl landen met een laag inkomen minder dan 10% konden vaccineren. (bron)
Sinds de pandemie is de vaccinatiegraad tegen griep onder ouderen in Estland en Letland gedaald tot respectievelijk 15% en 12%. In andere EU-landen wordt meer dan 50% van de oudere volwassenen gevaccineerd. (bron)
Maar zelfs vóór de pandemie hadden kwetsbare groepen vaak een lagere vaccinatiedekking dan de algemene bevolking.
Deze daling van de dekking komt ook in de context van de oorlog in Oekraïne, waar de dekking voor mazelen- en poliovaccins nu ver onder het niveau ligt dat nodig is om uitbraken te voorkomen. Dergelijke hiaten in de routinematige immunisatiedekking dragen bij aan een piek in wereldwijde uitbraken van mazelen.
Zo hebben Nederlandse meisjes met ouders die in Marokko zijn geboren maar half zoveel kans om het HPV-vaccin te krijgen als meisjes van wie de ouders in Nederland zijn geboren. (bron)
In Griekenland is de vaccinatiegraad voor mazelen 55% lager bij migrantenkinderen in vergelijking met andere Griekse kinderen. (bron)
De determinanten van vaccinongelijkheid
Hoewel er veel nadruk wordt gelegd op terughoudendheid met vaccins en individuele keuzes, toont bewijs aan dat suboptimale vaccindekking te wijten is aan vele factoren, waaronder sociale determinanten en belemmeringen voor het gezondheidssysteem.
Dergelijke factoren zijn van invloed op gemeenschappen met lagere inkomens, maar ook op etnische, religieuze of culturele minderheden in heel Europa. Ze bevatten structurele barrières, zoals de geografische afstand tot gezondheidscentra, beperkte service-uren, en administratieve belemmeringen verband met de vereiste documentatie.
Hoewel het aanpakken van de wereldwijde ongelijkheid op het gebied van vaccins belangrijke structurele en politieke oplossingen op het hoogste niveau vereist (zoals het voorgestelde 'pandemieverdrag' van de WHO), veel van de ongelijkheden op het gebied van vaccins in Europese landen vereisen 'lokale oplossingen voor lokale uitdagingen'.
Hoe kunnen beleidsmaatregelen en programma's van de EU en internationale programma's de gelijkheid op het gebied van vaccins bevorderen?
In de EU is het aanbieden van vaccinatieprogramma's een bevoegdheid van de lidstaten. Door een toename van het aantal uitbraken van opkomende besmettelijke en door vaccinatie te voorkomen ziekten en een toename van de geregistreerde terughoudendheid ten aanzien van vaccins, is de kwestie van vaccinatie echter op de Europese agenda komen te staan.
EU-acties waren onder meer:
- De Aanbevelingen van de Raad van 2018 over versterkte samenwerking tegen ziekten die door vaccinatie kunnen worden voorkomen
- De Conclusies van de Raad van 2022 over het bestrijden van terughoudendheid ten aanzien van vaccins en de voorbereiding op toekomstige uitdagingen door middel van samenwerking
- De goedkeuring van de EU-vaccinatiestrategie om COVID-19-vaccins te helpen ontwikkelen
- De lancering van de EU Joint Action over vaccinatie (EU-JAV)
- Uitbreiding van het mandaat van de Europees Centrum voor ziektebestrijding (ECDC)
- Oprichting van het Europese autoriteit voor paraatheid en respons op de gezondheid (KLIMOP)
De Coalitie voor Vaccinatie brengt Europese verenigingen van beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg en relevante studentenverenigingen in het veld samen en werd in 2019 opgericht door de Europese Commissie. De coalitie heeft tot doel het verstrekken van nauwkeurige informatie aan het publiek te ondersteunen, mythes rond vaccins en vaccinatie te bestrijden en beste praktijken uit te wisselen op vaccinatie.
Het mogelijk maken door middel van door de EU gefinancierde initiatieven
IMMUNION (2021-2023)
IMMUNION ("Verbetering van de samenwerking op het gebied van immunisatie in de Europese Unie") werkt hieraan het vergroten van het vertrouwen, de rechtvaardigheid en de acceptatie van vaccins door betere voorlichting over vaccincommunicatie aan gezondheidswerkers en betere informatie aan het grote publiek.
Het project, gecoördineerd door EuroHealthNet, brengt leden van de Coalition for Vaccination samen met partners uit de hele EU.
Vier landen onderzochten de factoren die bijdragen aan een lage vaccinatiegraad in geselecteerde regio's en bevolkingsgroepen. Een toolbox voor online communicatie is ontwikkeld om gezondheidswerkers en gezondheidsautoriteiten te ondersteunen bij het vergroten van het bewustzijn over het belang van vaccinatie. De vier landen ook co-ontwikkelde proefactiviteiten met belanghebbenden in de gezondheidszorg.
RIVIER-EU (2021-2026)
RIVIER-EU (“Reducing Inequalities in Vaccine uptake in the European Region – Engaging Underserved communities”) is een Horizon 2020-project dat verzamelt bewijsmateriaal over de 'belemmeringen' en factoren die de acceptatie van vaccins mogelijk maken in zeven achtergestelde gemeenschappen.
Het bewijs zal worden gebruikt co-ontwerpen, implementeren en evalueren van interventies die belemmeringen wegnemen en het vertrouwen in het gezondheidssysteem vergroten. De geleerde lessen zullen worden verzameld in een reeks evidence-based richtlijnen en implementatieaanbevelingen.
Wegen naar vooruitgang
Om gelijkheid op het gebied van vaccins te bevorderen, zouden beleidsmakers en gezondheidsautoriteiten de volgende maatregelen moeten overwegen om de ongelijkheid tussen vaccins te verminderen.
- Capaciteiten opbouwen om evidence-based, mensgerichte en op maat gemaakte praktijken te ontwerpen en te implementeren.
- Determinanten begrijpen en aanpakken van ongelijke toegang tot vaccins om de algemene eerstelijnsgezondheidszorg te helpen versterken.
- Stimuleer samenwerking tussen gezondheidswerkers, gezondheidsautoriteiten, het maatschappelijk middenveld, de media en bredere gemeenschappen.
- Ondersteun gezondheidswerkers om te communiceren met vertrouwen en culturele competentie over vaccinatie.
- Inhaal- en outreachcampagnes intensiveren om diegenen te immuniseren die mogelijk hun geplande vaccinaties hebben gemist om het risico op uitbraken van door vaccinatie te voorkomen ziekten te verminderen.
